يکي از اولين توصيه‌ها در اولين روز دولت
اهميت توجه دولتمردان به استعدادهاي دروني ملت ايران در جهت‌گيري کلي نظام جمهوري اسلامي آن‌چنان است که رهبر معظم انقلاب در اولين روزي که دولت، مسئوليت سنگين اداره‌ي کشور را بر عهده مي‌گيرد به آن اشاره مي‌کنند و «خلع سلاح» در مقابل مشکلات را عاقبت کساني مي‌دانند که به بيرون کشور دل ببندند:
«درس بزرگي که ما از اين فشارهاي اقتصادي دريافت کرديم، اين است که هرچه ميتوانيم، بايد به استحکام ساخت داخلي قدرت بپردازيم؛ هرچه ميتوانيم، در درون، خودمان را مقتدر کنيم؛ دل به بيرون نبنديم. آنهائي که دل به بيرون ظرفيت ملت ايران ميبندند، وقتي با يک چنين مشکلاتي مواجه شوند، خلع سلاح خواهند شد. ظرفيت‌هاي ملت ايران خيلي زياد است. ما بايد بپردازيم به استحکام ساخت دروني اقتدار ملي.»[۲]  

  دو ديدگاه براي حل مشکلات کشور

يک ماه بعد، رهبر انقلاب در ديدار با اعضاي مجلس خبرگان رهبري، درباره‌ي دو ديدگاه صاحب‌نظران براي حل مشکلات کشور سخن مي‌گويند و مجدداً ديدگاهي که به مباني و اصول انقلاب نزديک‌تر است را نيز مشخص مي‌کنند:
«بعضي ميخواهند مشکلات را با کمک ديگران، با تکيه‌ي به ديگران، با رشوه دادن به ديگران، با تذلّل در مقابل ديگران حل کنند؛ بعضي‌ها هم نه، ميخواهند مشکلات را با نيروي خودشان، با توان داخلي خودشان حل کنند - اعتقادمان اين است که بايد به تقويت ساخت دروني نظام اهميت بدهيم؛ اين اساس کار است. از درون، خودمان را بايد تقويت کنيم. تقويت دروني با انديشه‌ي کامل، با نگاه عاقلانه و خردمندانه چيزي است ممکن.»[۳]

تحريم را به مذاکره گره نزنيد
رهبر انقلاب، اگرچه گره زدن تحريم و مشکلات کشور به مذاکره را کاري نادرست مي‌دانند، اما ضمن حمايت از تلاش‌ها و تحرک ديپلماسي دولت، آنان را به توجه به راه حل اصلي مشکلات کشور - که همان استفاده‌ي از ظرفيت‌هاي درون‌زاي کشور است – فرامي‌خوانند. چهارچوبي که هم مي‌تواند وعده‌هاي دولت يازدهم در آن محقق شود و هم کشور در مسير رشد و پيشرفت به حرکت خود ادامه دهد:
«ما از تحرک ديپلماسي دولت حمايت ميکنيم، پشتيباني ميکنيم. در کنار آمادگي‌هاي همه‌جانبه‌ي ملّت ايران - چه از لحاظ اقتصادي، چه از لحاظ امنيّت داخلي، چه از لحاظ استحکام ساخت دروني نظام اسلامي، چه از لحاظ وحدت ملّي و چه از لحاظ نظامي - به تلاش و تحرک ديپلماسي هم اهميت ميدهيم و حمايت ميکنيم.»[۴]

«من همواره طرفدار ابتکار در سياست خارجي و مذاکره بوده و هستم و توصيه‌ي هميشگي من به مسئولان اين بوده که در سياست خارجي و مبادلات بين‌المللي هرچه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند اما نبايد نيازمندي‌هاي کشور و برخي مسايل همچون تحريم‌ها، به مذاکره گره زده شود.»[۵]

رمز هميشگي موفقيت جمهوري اسلامي
شايد برخي چنين تصور کنند که اين توصيه‌ي پرتکرار رهبر انقلاب مبني بر تکيه‌ي به توانايي‌هاي ملت ايران، صرفاً تاکتيکي براي حل مشکلات فعلي و عبور از شرايط فشار و تحريم است. در حالي‌که از نظر ايشان، اين باور عميق به نقش مردم، ريشه در اصول و جهت‌گيري‌هاي انقلاب داشته و دارد. قاعده‌اي که عامل «تمام» پيروزي‌ها و ناکامي‌هاي نظام اسلامي را آشکار مي‌سازد:
«هر جائي که مسئولين کشور توانائيهاي مردم را شناختند و به کار گرفتند، ما موفق شديم. هر جائي که ناکامي هست، به خاطر اين است که ما نتوانستيم حضور مردم را در آن عرصه تأمين کنيم. ما مسائل حل نشده کم نداريم. در همه‌ي مسائل گوناگون کشور، مسئولين بايد بتوانند راه‌هائي را براي حضور مردم پيدا کنند - همچنان که در عرصه‌ي بسيار دشوارِ جنگ اين اتفاق افتاد، کساني توانستند راه را باز کنند -  در زمينه‌هاي گوناگون هم ميشود، در اقتصاد هم ميشود. اقتصاد کشور، توليد کشور ميتواند به وسيله‌ي همت مردم، با پول مردم، با ابتکارهاي مردم، با انگيزه‌هاي مردم، چندين برابر شکوفائي پيدا کند.»
«حضور مردم چه جوري است؟ اين، همان نکته‌ي اصلي است. اينجاست که مسئولين بايد زمينه‌ها را، مدلها را، فرمولهاي عملي و قابل فهم عموم را، فرمولهاي اعتمادبخش را براي مشارکت مردم فراهم کنند.»[۶]

«در دوران طاغوت ميگفتند کشور صاحب دارد؛ صاحب کشور کيست؟ شاه؛ درحالي‌که او يک انگل و سربار و زيادي در کشور بود، نه صاحب کشور؛ صاحب کشور مردمند؛ بله، کشور صاحب دارد؛ صاحب کشور کيست؟ مردم. کار وقتي دست خود مردم سپرده شد، آن‌وقت کارها به سامان خواهد رسيد. تدبير مسئولان در هر برهه‌اي از زمان در دوران جمهوري اسلامي، بايد اين باشد؛ کارها با تدبير، با برنامه‌ريزي، با ملاحظه‌ي همه‌ي ظرايف و دقايق در اختيار مردم گذاشته بشود؛ آن‌وقت کارها پيش خواهد رفت. ما هم از اوّل انقلاب تا امروز هر وقتي هر کاري را محوّل به مردم کرديم، آن کار پيش رفته است؛ هر کاري را انحصاري در اختيار مسئولان و رؤسا و مانند اينها قرار داديم، کار متوقّف مانده است. نميگوييم حالا هميشه هم متوقّف مانده امّا غالباً يا متوقّف يا کُند ]شده‌]؛ اگر متوقّف نمانده است، کُند پيش رفته است. امّا کار دست مردم که افتاد، مردم کار را خوب پيش ميبرند.»[۷]

روش امام و رهبري در هدايت نظام اسلامي
در زمينه‌ي حل مشکلات اقتصادي و باز کردن گره معضلات اين حوزه نيز رهبر انقلاب چاره‌ي کار را در يک چيز مهم مي‌دانند: «مردمي کردن اقتصاد». پيدا کردن «راه‌هايي براي حضور مردم در زمينه‌ي اقتصاد» يکي از مطالبات رهبر انقلاب از مسئولين در سال ۹۰ بود؛ که البته پاسخ درخوري هم به آن داده نشد.

دو سال بعد، سال ۹۲ سالي بود که انتظار مي‌رفت با حضور حماسي مردم در دو عرصه‌ي سياسي و اقتصادي آينده‌ي خوبي براي کشور در اين دو حوزه رقم بخورد. اگرچه حماسه‌ي سياسي با حضور پرشور ملت ايران در پاي صندوق‌هاي رأي و مشارکت ۷۲ درصدي مردم در انتخابات محقق شد، اما بار حماسه‌ي اقتصادي بر زمين ماند.[۸] 

روش امام و رهبري در هدايت نظام اسلامي اما فقط اين نبوده و نيست که فقط به توصيه‌ي به حرکت بسنده کنند؛ بلکه جهت حرکت و اقدام لازم را هم نشان مي‌دهند.[۹] در سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي که در روزهاي پاياني سال ۹۲ ابلاغ شد، يکي از محورهاي اصلي، «مردم‌محوري» تعيين شده بود و رهبر انقلاب در مقدمه‌ي ابلاغيه، بار ديگر از مسئولين خواسته بودند که «راه‌هايي براي حضور مردم در جهاد مقدس اقتصادي» بيابند و با تهيه‌ي قوانين و مقررات و تدوين نقشه‌ي راه‌هاي لازم فرصت و زمينه را بر اين امر فراهم سازند.[۱۰] موضوعي که در چند سخنراني بعدي هم بارها مورد تأکيد قرار گرفت و در اين تأکيدها به فرمايش اميرالمؤمنين عليه‌السلام استناد شد که «يدالله مع‌الجماعة»[۱۱] هر جا مردم مي‌آيند دست خدا هم هست:
«از ويژگي‌هاي سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي مردم‌محوري است که در اين سياست‌ها ملاحظه شده. تجربه هم به ما نشان ميدهد، بيانات و معارف اسلامي هم تأکيد ميکند که هرجا مردم مي‌آيند دست خدا هم هست. يَدُ اللهِ مَعَ الجَماعَة؛ هرجا مردم هستند، عنايت الهي و کمک الهي و پشتيباني الهي هم هست؛ نشانه و نمونه‌ي آن، دفاع هشت‌ساله، نمونه‌ي آن خود انقلاب، و نمونه‌ي آن گذر از گردنه‌هاي دشوار اين ۳۵ سال [است] چون مردم در ميدان بودند، کارها پيش رفته؛ ما در زمينه‌ي اقتصادي به اين کمتر بها داديم.»[۱۲]

«اقتصاد ]مقاومتي[ درون‌زا است. درون‌زا است يعني چه؟ يعني از دل ظرفيّت‌هاي خود کشور ما و خود مردم ما ميجوشد؛ رشد اين نهال و اين درخت، متّکي است به امکانات کشور خودمان؛ درون‌زا به اين معنا است.»[۱۳]
«سال گذشته بيست‌ونهم بهمن، سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي را به دستگاه‌هاي مختلف ابلاغ کرديم؛ امروز يک‌سال گذشته. اقتصاد مقاومتي براي کشور ضروري است؛ تحريم باشد هم لازم است، تحريم نباشد هم لازم است. آن‌روزي که تحريمي هم در اين کشور وجود نداشته باشد، اقتصاد مقاومتي براي اين کشور ضروري است، لازم است. ... اقتصاد مقاومتي يعني در داخل کشور، ساختِ اقتصادي و بناي اقتصادي جوري باشد که از نيروهاي مردم استفاده بشود، کمک واقعي گرفته بشود، برنامه‌ريزي بشود، تکيه‌ي مسئولان کشور بر اين باشد که حرکت اقتصادي کشور را اين‌جوري قرار بدهند.»[۱۴]

آيا مسئولين دولتي خواهند توانست مقدمات تحقق «حماسه‌ي اقتصادي» که تنها با ايجاد زمينه‌ي حضور مردم در عرصه‌ي اقتصاد کشور ميسر مي‌گردد را فراهم آورند؟ بي‌شک پيش از هر اقدامي مهم‌ترين عامل موفقيت آنها در اين آزمون »ايمان و باور» به نيروي معجز‌ه‌آساي مردم خواهد بود.

[۱۴] بيانات در ديدار مردم آذربايجان ۱۳۹۳/۱۱/۲۹